Jeugd & Onderwijs

Vanuit de gedachte om als Bibliotheek online goed zichtbaar te zijn, ontwikkelt Rijnbrink podcasts van Woesj.

Dinsdag 20 oktober organiseerde Rijnbrink een webinar voor het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheek Netwerk over de effectiviteit van ouder-kind programma’s. Prof. dr. Roel van Steensel vertelde in dit webinar over wetenschappelijk onderzoek naar ouder-kindprogramma’s gericht op de stimulering van taal en geletterdheid.

Welke rol spelen ouders in de ontwikkeling van geletterde vaardigheden en in de ontwikkeling van leesmotivatie? En hoe sluit je hierop aan met ouder-kindprogramma’s? Dat was de centrale vraag van dit webinar. Met ruim 150 aanmeldingen was er veel belangstelling.

Ben je benieuwd naar het webinar? Kijk deze hier terug.

Wat werkt goed bij ouder-kindprogramma’s?
Een gezinsgerichte aanpak is belangrijk om de cyclus van laaggeletterdheid te doorbreken. Maar wat werkt goed bij ouder-kindprogramma’s? En wat werkt helemaal niet? Resultaten uit wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van ouder-kindprogramma’s helpen bij het verbeteren van deze programma’s. Hierbij enkele belangrijke conclusies die in het webinar de revue passeerden.  

De effectiviteit van ouder-kindprogramma’s is onderzocht in een grote, internationale overzichtsstudie, waarbij gekeken is welke programma’s het beste lijken te werken voor laagopgeleide en migrantengezinnen. In deze studie (waarin hele gevarieerde programma’s zaten) zijn specifieke programmakenmerken geanalyseerd. Een belangrijke conclusie die uit het onderzoek getrokken werd, is dat focus in de programma’s belangrijk is voor de effectiviteit ervan.

Gerichte aanpak loont
Roel van Steensel licht tijdens het webinar toe: “Ouder-kindprogramma’s die gefocust zijn, die een gerichte aanpak volgen, laten over het algemeen de grootste (positieve) effecten zien. We zagen bijvoorbeeld dat programma’s die zich alléén op voorlezen richtten, grotere effecten hadden op de begripsvaardigheden dan programma’s die zich (ook) op andere activiteiten richtten. Ook zagen we dat programma’s die zich alleen op geletterde vaardigheden richtten, een groter effect op begripsvaardigheden (zoals woordenschat) hadden dan programma’s die zich (ook) op andere vaardigheden richtten. Denk dan bijvoorbeeld aan programma’s waar ook veel aandacht aan opvoedingsondersteuning wordt besteed.”

Activiteiten thuis of ook op locatie?
Verder blijkt dat programma’s waarbij alleen activiteiten thuis werden aangeboden, een groter effect hadden op vaardigheden dan programma’s waarin óók activiteiten in centra of op scholen plaatsvonden. Dat klinkt misschien gek, want een gecombineerde aanpak is eigenlijk meer aanbod. Maar uit onderzoek blijkt dat dat dus niet altijd effectief is.

Roel van Steensel tijdens het webinar: “We denken dat dat komt, omdat in die gecombineerde programma’s de oudercomponent te schools is. We zagen vaak dat er gestart wordt met een schoolprogramma en dat zo’n schoolprogramma vervolgens wordt vertaald naar een thuisprogramma. Dat maakt dat dat thuisprogramma ook vrij schools van aard is en daardoor misschien onvoldoende aansluit op de thuisomgeving en op de behoefte van gezinnen. Interessant was om te zien dat programma’s waar die aansluiting wél wordt gezocht, dus waarin de mogelijkheid was voor differentiatie in het programma-aanbod, de allergrootste effecten lieten zien.  Dit gebeurt echter maar in een handjevol programma’s.”

Leesmotivatie
Er is niet alleen wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit op de (lees/begrips)vaardigheden van kinderen, maar ook naar wat werkt voor de leesmotivatie van kinderen. Ook dit onderwerp besprak prof. dr. Roel van Steensel tijdens het webinar. Door ouders aan te moedigen meer aandacht te besteden aan lezen thuis, kan de leesmotivatie van kinderen positief worden beïnvloed.

Van wetenschap naar praktijk
Wetenschappelijk onderzoek biedt dus goede en ook praktische handvatten om een gezinsaanpak verder lokaal vorm te geven. Door kennis te verzamelen en te delen over wat wel en niet werkt, komen alle samenwerkende partners die hiermee bezig zijn verder. Als hiermee gezamenlijk taalarme gezinnen beter bereikt en ondersteund worden is dat een belangrijke stap in het doorbreken van de cyclus van laaggeletterdheid.

In deze bijlage vind je nog enkele vragen en antwoorden die door deelnemers tijdens het webinar zijn gesteld.

Ervaringen uit het pilotproject Samen Digi-TAAL

Stichting Fundament in Losser is één van de deelnemers aan de pilot Samen Digi-TAAL! die in 2020 van start is gegaan. Yolanda Kerver (educatiecoach) en Dorine Müller (taalpuntcoördinator) vertellen over hun aanpak en ervaringen tot nu toe.

Logisch vervolg op andere projecten
Dorine: Bij Fundament noemen we het project niet Samen Digi-TAAL!, maar Digi-TAAL Thuis! Daar hebben we voor gekozen, omdat de naam zo aansluit bij het ouderbetrokkenheidsprogramma op de kinderdagverblijven: VVE-thuis. Bij ons in Losser liepen er al een aantal projecten, van waaruit we deze pilot zijn gestart. We hadden bijvoorbeeld al een project dat heet ‘Begin de dag met een boekje’, waarin we ook ouders en de school betrekken bij het lezen. Deze pilot met het gebruik van tablets sluit hier heel mooi bij aan. Digi-TAAL Thuis! is een programma met onderdelen uit diverse andere projecten. Zo hebben we de basis van ‘Begin de dag met een boekje’ aangehouden, maar is de leen-IPad uit Samen Digi-TAAL! toegevoegd. De begeleiding bij ouderbijeenkomsten door vrijwilligers gebruiken we uit de methode: Voor jou en je kind van de Stichting Lezen en Schrijven.

Yolanda: Ja inderdaad, voor ons was dit een logisch vervolg om op de school waar het project ‘Begin de dag met een boekje’ liep, om via deze gezinsaanpak ook ouders te bereiken voor Digi-TAAL Thuis! In eerste instantie richten we ons nu op groep 1 en 2, maar we krijgen nu al vragen of ook iemand uit groep 3 in aanmerking kan komen.

Het moet vooral leuk zijn!
Dorine: Wat wij belangrijk vinden – en dat leggen we ook steeds uit aan ouders – is dat school de plek is waar echt geleerd wordt. Vanuit de bibliotheek willen we juist het plezier in lezen vergroten en kinderen enthousiast maken voor lezen en taal. In de ouderbijeenkomsten proberen we die balans tussen leren op school en plezier hebben om thuis de Ipad te gebruiken ook heel duidelijk over te brengen. Dus niet dat ouders thuis tegen hun kind zeggen: “Zo, nu gaan we aan de slag voor school.” Dat is niet de bedoeling. Plezier is de sleutel!

Samenwerking met school belangrijk
Dorine: Onze ervaring is dat het ontzettend belangrijk is om een project als dit samen met de school uit te rollen. Het is belangrijk dat binnen de school voldoende draagvlak is. De school bepaalt welke kinderen meedoen. Met Digi-TAAL Thuis! sluiten we aan bij de thema’s die in de groepen 1 en 2 op school behandeld worden. Dus gaat het in de klas over het thema ‘herfst’, dan gaat het thuis, in de apps en de boeken en de materialen die wij meegeven, ook allemaal over herfst.

Ouderbijeenkomsten lastig door corona
Yolanda: Ondanks deze coronatijd zijn wij vorig jaar van start gegaan op één school, maar ouderbijeenkomsten hebben we helaas nog niet goed kunnen organiseren door corona. We hebben vorig jaar de Ipads in kleine groepjes aan ouders buiten op het schoolplein rond de pingpongtafel uitgedeeld en daar uitleg over gegeven.

Dorine: Het is onze bedoeling dat – als het straks weer kan en mag - de bijeenkomsten met ouders door vrijwilligers worden geleid.  Deze (taal)vrijwilligers zijn al opgeleid voor interactie met ouders vanuit het andere project (Begin de dag met een boekje). Het zou mooi zijn als we die groep op den duur verder kunnen uitbreiden en dat het dan ook echt iets van de school en de vrijwilligers wordt. De pilot Digi-TAAL Thuis! is bij de twee scholen waar we nu contact mee hebben, in ieder geval heel enthousiast ontvangen en alle Ipads die we tot onze beschikking hebben, zijn in gebruik.   

Lees hier meer over de pilot Samen Digi-TAAL! die Rijnbrink met een aantal bibliotheken is gestart. 

Ben je benieuwd naar de ontwikkelingen van de pilot met bibliotheken in Gelderland en Overijssel? Neem dan contact op met Evelien Wietsma

Ali van Buuren (67) uit Daarle is coördinator bij de VoorleesExpress in het werkgebied van Bibliotheek Twenterand. Al twaalf jaar zet zij zich vrijwillig in en bewaart ze het overzicht, verzorgt ze de afstemming tussen de verschillende betrokkenen en ziet juist zij vanuit haar coördinerende rol de positieve effecten van het programma op de deelnemers.

Marion Zwerink (66) is sinds 6 jaar betrokken bij de VoorleesExpress. Ze begon als voorlezer, maar is inmiddels actief als coördinator. Vanuit Bibliotheek Hengelo begeleidt ze de voorlezers die twintig weken lang voorlezen bij gezinnen in de regio.

Margot Bosch (51) is nu twee jaar actief als coördinator bij de VoorleesExpress in het werkgebied van Bibliotheek Deventer. Haar vrijwilligerswerk ziet ze als een verrijking, in de breedste zin van het woord.

Bibliotheek Dalfsen-Nieuwleusen, Bibliotheek Kampen, Bibliotheek Staphorst, Bibliotheek Zwartewaterland en Stadkamer Zwolle kwamen op een concreet idee: het organiseren van een webinar voor leerkrachten. Rijnbrink werd ingeschakeld als kennis- en netwerkpartner. Het gevolg van dit samenspel? Een gratis toegankelijk webinar, bedoeld voor leescoördinatoren, leerkrachten en leesconsulenten. Maar liefst548 geïnteresseerden meldden zich aan.

Een uitdagende les rondom leesbevordering of digitale geletterdheid? Het is de Bibliotheek Gelderland Zuid gelukt! De BiebBoys maken iedere maand een nieuwe video inclusief een toffe challenge voor de klas. Leerkrachten kunnen met een compleet én gratis lespakket werken aan onder andere boekensmaak, praten over boeken, werkvormen voor leesbevordering, mediawijsheid en informatievaardigheden. BiebBoy Kees Meulendijks vertelt daar graag meer over. Daarnaast deelt leerkracht Richard Looten zijn enthousiasme over de BiebBoys.

Ook deze zomer dagen de BiebBoys alle leerlingen van groep 3 t/m 8 uit om tijdens de zomervakantie met boeken en lezen bezig te zijn. Dit jaar proberen de BiebBoys tijdens de zomer hun talenten in te zetten om wereldrecords te verbreken. Maar ze kunnen wel wat hulp gebruiken!

Binnenkort verschijnt voor het eerst de Digitale Voorleestas; voorleesplezier voor thuis!

Dit is het blog van Daphne ten Siethof, Projectmedewerker bij Rijnbrink. Ze schrijft in eigen woorden over het proces rondom de vernieuwing van de onderwijscollectie.

In totaal telt HAMUD 10 deelnemers: 5 uit Gelderland en 5 uit Overijssel. Naast de kennissessies hebben deelnemers de mogelijkheid om lokaal ondersteund te worden door Rijnbrink op het gebied van datavraagstukken. Dieuwke de Goede, Programmamanager Jeugd & Educatie bij Bibliotheek Kampen, is één van de deelnemers van HAMUD en heeft gebruik gemaakt van de lokale ondersteuning. Zij vond de huidige vorm van subsidieverantwoording niet meer aansluiten bij de mogelijkheden die er zijn en de ambitie van Bibliotheek Kampen. De beschikbare data en meetinstrumenten konden volgens haar veel beter benut worden en de verantwoording meer beeldend en impactgericht.

Sinds het coronavirus kunnen honderden voorleesvrijwilligers niet meer wekelijks met een boekentas naar hun voorleesgezin. Wat wél kan: digitaal voorlezen. En dat blijkt een schot in de roos.

Speciaal voor de Kinderboekenweek ontwikkelde Rijnbrink het online spel ‘Codewoord’, waarmee leerlingen van groep 5 t/m 8 de hersenen kunnen laten kraken!

Met Bibendo, ontwikkeld door NBD Biblion, ontwikkelen normaliter bibliotheken zelf relevante games en apps om jong en oud te inspireren, te laten leren en te laten ontdekken. Maar wat als we zelf creëren voor bibliotheken? Dát was de gedachte van Rijnbrink bij het zien van de mogelijkheden van Bibendo.

Op zaterdag 19 juni 2021 heeft de eerste landelijke BoekStartdag plaatsgevonden. Tijdens de BoekStartdag werden de allerjongste bezoekers en hun (groot)ouders extra hartelijk welkom geheten in de Bibliotheek met een aantrekkelijk (online) programma of activiteit. De BoekStartdag werd landelijk geopend door de Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman met een online oproep aan alle ouders van jonge kinderen om het BoekStartkoffertje op te halen en hun kinderen gratis lid te maken van de Bibliotheek.

Tijdens de FabLearn conferentie en faire 2018 is een Expertsessie Bibliotheken over bibliotheekmaakplaatsen opgenomen. In de samenvattende video komt een aantal experts aan het woord, namelijk: Peter Troxler, Kerensa Strijker, Carola Oortwijn - Oldemaat, Maarten Lammers, Teun te Veldhuis (CODA Apeldoorn) en Jeroen de Boer.

De BiebBoys van de Bibliotheek Gelderland Zuid zijn genomineerd voor NBD Biblion Jeugdspecialist 2021. De titel is bedoeld voor bibliotheekmedewerkers die een kei zijn in het bevorderen van leesplezier bij kinderen. En deze BiebBoys hebben niet stilgezeten, want aankomende zomer wordt de Grote BiebBoys Zomerchallenge uitgerold! Met de Zomerchallenge kunnen kinderen (groep 5 - 8) de hele zomer met boeken en lezen bezig zijn. In samenwerking met Rijnbrink wordt dit programma beschikbaar gesteld voor alle bibliotheken in Overijssel en Gelderland. Elke Bibliotheek kan een gratis keuzepakket aanvragen: voor het onderwijs, voor in de vestigingen of een combinatie daarvan.

Gratis keuzepakketten voor Overijsselse en Gelderse bibliotheken
Rijnbrink draagt, vanuit het netwerk Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheeknetwerk, bij aan de ontwikkelkosten van deze Zomerchallenge. Om alle bibliotheken kennis te laten maken met de BiebBoys en Rijnbrink het belang inziet van zomerlezen, worden gratis keuzepakketten per Bibliotheek ter beschikking gesteld. Naast het onderwijspakket is er ook een bibliotheekpakket, dat gemakkelijk in de vestigingen kan worden uitgezet. Lees meer over de inhoud van het pakket, de gratis keuzes en kosten voor extra bestellen in deze mailing. De Zomerchallenge is een eerste stap in de verkenning naar verdere (structurele) samenwerking met de BiebBoys.

Wie zijn de BiebBoys?
Biebboys Kees Meulendijks en Joran Floor vormen samen met Petra Mackenbach, scriptschrijver en cameravrouw, het dreamteam. Met behulp van het hele educatieteam maken ze elke maand een BiebBoys-video rond leesbevordering of digitale geletterdheid voor in de klas, inclusief lespakket voor leerkrachten in het basisonderwijs. In de vrolijke en knotsgekke video’s dagen ze kinderen uit om challenges te doen, zoals het spelen van de Mediawijsheidsquiz of het pitchen van een favoriet boek.

Bestelperiode verlengd!
Geef het gratis keuzepakket en de eventueel extra bestellingen door, dat kan tot en met uiterlijk 10 juni via Jeannette Hofman.

BiebBoys is een initiatief van de Bibliotheek Gelderland Zuid. De Grote BiebBoys Zomerchallenge wordt mede mogelijk gemaakt door het netwerk van Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheeknetwerk, in samenwerking met Rijnbrink.

Diversiteit is een actueel onderwerp in onze samenleving. Daarom organiseerde Rijnbrink op 14 en 21 maart studiebijeenkomsten met als thema ‘Diversiteit in jeugdliteratuur’ in Kampen en Nijmegen. Medewerkers Publieksservice en Informatie & Advies uit bibliotheken in Gelderland en Overijssel waren vrij om zich aan te melden voor deze ochtendsessies.

Bij Rijnbrink werken we samen met bibliotheken in Gelderland en Overijssel aan de Gezinsaanpak. Met de Gezinsaanpak willen we de vicieuze cirkel van laaggeletterdheid – die vaak van generatie op generatie in stand blijft – doorbreken. Bibliotheken, scholen, taalhuizen en andere maatschappelijke organisaties weten elkaar hierbij steeds beter te vinden.