Ieder uur (!) krijgen 5 mensen in Nederland dementie. Het is één van de opvallendste cijfers en feiten over dementie, waar op dit moment 290.000 Nederlanders aan lijden. Onder namen als Geheugenpunt of Dementheek geven steeds meer bibliotheken informatie voor én over mensen met dementie. Vaak in samenwerking met lokale partijen zoals welzijn, een Alzheimercafé of een dementienetwerk. Een aantal Overijsselse bibliotheken zetten zich sinds kort samen met Rijnbrink en de drie dementienetwerken in Overijssel in voor een dementievriendelijke samenleving. Geïnteresseerde bibliotheken kunnen zich aansluiten.
Een belangrijke rol voor bibliotheken
“Vroeger gingen mensen met dementie vaak al snel in een verzorgingshuis wonen, waardoor ze minder zichtbaar waren in de maatschappij. Tegenwoordig blijven de meeste mensen het liefste zo lang mogelijk thuis wonen - óók met dementie. Gezien het feit dat het aantal mensen met dementie door de vergrijzing explosief toeneemt, willen wij een omgeving creëren waarin dat mogelijk is”, vertelt Loes Heerts, ketenregisseur bij Dementie Twente. “Bibliotheken kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Mensen die in hun omgeving in aanraking komen met (een vermoeden van) dementie, weten namelijk niet altijd goed waar ze terecht kunnen. De Bibliotheek is een toegankelijke plek waar ze informatie kunnen vinden. Dat geldt niet alleen voor (toekomstige) mantelzorgers, maar ook voor mensen met beginnende dementie zelf.”
De samenwerking
“De reden dat enkele Overijsselse bibliotheken en wij de samenwerking met de drie dementienetwerken in Overijssel zijn aangegaan, is omdat we elkaar kunnen versterken. Wij kunnen namelijk goed gebruik maken van elkaars expertise, contact met doelgroepen en netwerk. Hierdoor kunnen we samen meer mensen bereiken en verder helpen”, zegt Anneke Kokkeler, adviseur Educatie, Cultuur en Samenleving bij Rijnbrink.
Dementie Twente heeft daarom samen met student Toegepaste gerontologie Dylan Lankamp en de dementienetwerken Salland en IJssel- en Vechtstromen een project opgestart. “We hebben een werkgroep samengesteld uit bibliotheken die óf al iets met het onderwerp dementie deden - zoals Bibliotheek Rijssen-Holten, Bibliotheek Hengelo en Stadkamer Zwolle - óf die hier graag over wilden meedenken.”, vertelt Loes. “Samen met de bibliotheken en Rijnbrink is er gekeken hoe een laagdrempelige plek voor informatievoorziening rondom dementie in de Bibliotheek vorm kan krijgen. Dit is uitgewerkt in 3 pijlers: collectie, programmering en deskundigheidsbevordering van personeel en publiek.”
Een Geheugenpunt in de Bibliotheek
Tijdens het gezamenlijke project ontstond het idee om het Geheugenpunt verder uit te werken. Dit is een ingerichte plek in de Bibliotheek waar boeken, films en ander materiaal over dementie te vinden is. Anneke: “Voor bibliotheken die zo’n punt willen inrichten is het belangrijk dat ze goed kijken naar samenwerking met het lokale speelveld. In elke plaats zijn wel zorg- en welzijnsorganisaties van wie je foldermateriaal kunt aanbieden en naar wie je kunt doorverwijzen. Maar ook een goede samenwerking met bijvoorbeeld lokale ouderenbonden en de praktijkondersteuners van huisartsenpraktijken is belangrijk. Zij kunnen mensen met dementie of hun naasten namelijk doorverwijzen naar het Geheugenpunt in de bieb.”
Met je collectie het verschil maken
Daarnaast kun je als Bibliotheek met je basis- en variabele collectie het verschil maken voor mensen met dementie en hun naasten, geven Loes en Anneke aan. “Mantelzorgers hebben vaak behoefte aan ervaringsverhalen, denk aan een boek waarin een dochter schrijft over haar moeder met dementie. En met onder meer spellen, puzzels en prentenboeken kunnen naasten het contact met iemand met dementie zo lang mogelijk fijn houden. Als het lastiger wordt om een gesprek te voeren, houdt dat mensen soms namelijk tegen om op bezoek te gaan. Hoe fijn is het dat je bij je lokale Bibliotheek handvatten vindt om het gesprek gaande te houden, bijvoorbeeld een boek met foto’s van vroeger. Zo’n boek uit jouw collectie versterkt het contact en is dus heel waardevol.”
Programmering en deskundigheidsbevordering
Andere ideeën die uit het project naar voren zijn gekomen, zijn het opnemen van het onderwerp dementie in de programmering - denk aan een lezing of themamiddag - en deskundigheidsbevordering. Loes: “Je kunt van bibliotheekmedewerkers niet verwachten dat zij alle ins and outs van dementie kennen. Dat hoeft ook niet, want daar hebben zorg- en welzijnsorganisaties de professionals voor in huis. Maar het is wél goed als medewerkers kunnen doorwijzen en ook dementie kunnen signaleren. Waaraan herken je een vaste klant die zichtbaar achteruitgaat? En hoe reageer je op iemand in jouw Bibliotheek die verward overkomt? In de training ‘Goed omgaan met Dementie’ van Samen dementievriendelijk leren bibliotheekmedewerkers hoe zij signalen van dementie kunnen herkennen. Deskundigheidsbevordering, dus.”
Iedere Bibliotheek dementievriendelijk
Inmiddels heeft de projectgroep in een kenniscirkel de ideeën gepresenteerd aan aanwezige Overijsselse bibliotheken. Hoe gaat het nu verder? Anneke vertelt: “Samen met de dementienetwerken Twente, Salland en IJssel- en Vechtstromen en aangesloten bibliotheken onderzoeken we nu hoe we alle plannen in de praktijk kunnen brengen. En natuurlijk kunnen er nog steeds bibliotheken aansluiten. Rijnbrink faciliteert in de kennisdeling, kan helpen bij het samenstellen van een collectie of programmering en kan meedenken over de financiering. Het zou geweldig zijn als straks in iedere Bibliotheek voldoende informatie te vinden is over dementie. Dáár gaan we voor.”
Wil je ook van jouw bieb een dementievriendelijke Bibliotheek maken? Neem dan contact op met Anneke Kokkeler.
