Nieuws

Door het coronavirus is het bezoeken van de kinderen thuis even niet meer zo vanzelfsprekend. En dat betekent dat voorlezers de voorleessessies nu ook digitaal moeten kunnen invullen, om (veelal taalzwakke) gezinnen aangehaakt te houden. In Stadkamer Zwolle zijn ze dit najaar gestart met een hybride voorleestraject. Annemieke Swinkels, Adviseur media- en taaleducatie én projectleider van de VoorleesExpress in Stadkamer, vertelt graag meer over haar ervaringen rondom het opzetten van de hybride vorm. Wat speelde mee in haar besluitvorming, hoe heeft ze het proces aangepakt en wat heeft het traject tot nu toe opgeleverd?

In de gemeente Steenwijkerland wordt werk gemaakt van de aanpak van laaggeletterdheid. En met succes. Reneke Boer is beleidsmedewerker bij de gemeente Steenwijkerland en richt zich vanuit deze rol sinds 1,5 jaar uitsluitend op de aanpak van laaggeletterdheid. Daarbij heeft ze nauw contact met onder andere de coördinatoren van het Taalpunt, waar Mieke Peters er één van is. Een kijkje in de keuken van Steenwijkerland.

Aanpak verankerd in beleid gemeente
Reneke: ‘In de gemeente Steenwijkerland hebben we specifiek beleid gemaakt onder de titel: ‘Laaggeletterdheid pakken we samen aan’, met als ondertitel ‘Taal als vliegwiel naar meedoen’. Dit is beleid voor de periode 2019-2022 dat door de gemeenteraad is vastgesteld. De coördinatie en de regie liggen dus bij de gemeente, maar er is een stuurgroep gevormd om dit beleidsplan uit te voeren. Daarin zijn alle betrokken partijen vertegenwoordigd: Sociaal Werk De Kop, de Taalpuntcoördinatoren, maar ook het onderwijs (de ROC’s), de werkvoorziening, de sociale dienst, de Bibliotheek en Stichting Lezen en Schrijven.’

Concrete doelstellingen
In het beleidsplan zijn acht concrete doelstellingen vastgelegd om binnen vier jaar te halen. Reneke: ‘Een aantal van die doelstellingen is bijvoorbeeld om zeshonderd deelnemers voor taalaanbod te krijgen, honderdvijftig deelnemers voor digitale vaardigheden en honderdvijftig deelnemers voor het rekenaanbod. Maar ook om samen met werkgevers bij tien bedrijven voorlichting te geven en taal- en rekentoetsen af te nemen. Bij alle doelstellingen is bovendien vastgelegd wie waarvoor verantwoordelijk is. Daarnaast hebben we een monitoringssysteem ontwikkeld, zodat we echt kunnen zien wat het allemaal oplevert.’

Cruciale rol voor Taalpuntcoördinatoren
Mieke Peters is één van de twee Taalpuntcoördinatoren in Steenwijkerland. De Taalpuntcoördinatoren hebben een cruciale positie in de aanpak van laaggeletterdheid.

Mieke vertelt: ‘Zoals denk ik overal in het land is onze grootste groep waar we mee aan de slag zijn op dit moment die van de NT2’ers, ofwel de mensen die Nederlands als tweede taal hebben. Deze mensen weten over het algemeen de weg naar ons wel te vinden. Om de laaggeletterden te bereiken die Nederlands als moedertaal hebben (de NT1‘ers) is vaak een andere aanpak nodig. Het is bekend dat deze groep een drempel over moet en dat schaamte hierbij een grote rol speelt. Dat betekent dat we dit anders moeten aanvliegen. Bijvoorbeeld door bedrijven te benaderen.’

Presentaties aan bedrijven
Mieke: ‘Wat we voor die deelnemers van de bedrijven doen is echt maatwerk. Bij het ene bedrijf gaan we aan de slag met het project Taal op de Werkvloer. Bij een ander bedrijf hebben we een training afgerond voor een gemixte groep van zowel NT1- als NT2-mensen. De vraag van de deelnemer en het bedrijf blijft bij ons centraal staan, want we doen het voor hén. Wat is er nodig? Dat kan hulp bij taal en rekenen zijn, maar ook meer zelfvertrouwen of andere vaardigheden. Die maken we dan ook onderdeel van de training, die we samen met een ROC opzetten.’

Het Taalpunt krijgt meer bekendheid
Mieke: ‘We beginnen nu te merken – en dat is ontzettend mooi – dat bedrijven óns weten te vinden. Je ziet dat het langzaam in beweging komt. Het netwerk van alle betrokken organisaties, instanties en bedrijven is voor het Taalpunt essentieel. Iedereen heeft contacten met de doelgroep. Die afstemming onderling en het leggen van verbindingen is cruciaal. Als het gaat om digitale vaardigheden werken we bijvoorbeeld veel samen met (ouder)verenigingen, maar als er in het kader van schuldhulpverlening een nieuwe groep mensen start met een training administratie, werken we samen met de sociale dienst en met consulenten van de gemeente. Zo zijn er talloze voorbeelden van samenwerking te noemen.’

Dit artikel is ingekort. Lees het hele artikel in het online magazine Taal Werkt!. 

De landelijke verkiezingen komen er weer aan en meer dan ooit is onze Democratie en alles wat daarmee samenhangt in de actualiteit. De aandacht voor burgerschap en manieren om burgers dichterbij (lokale) politiek te brengen wordt steeds groter. De rode draad: we hebben allemaal behoefte aan betrouwbare informatie en plekken voor dialoog en uitwisseling. Juist de Bibliotheek, als huiskamer van stad of dorp, is een geschikte plek om daar samen met burgers invulling aan te geven. Maar hoe en waar begin je? Rijnbrink ontwikkelde samen met Gelderse en Overijsselse bibliotheken een inspiratiegids. 

Volop inspiratie 
Deze gids is gevuld met ruim 30 voorbeelden van bestaande en nieuwe programmering, activiteiten en partners rondom dit thema zoals gezien in bibliotheken en daarbuiten. Net als bij Duurzaamheid, vormden online sessies met bibliotheken de basis voor deze frisse publicatie. Blader hier door de inspiratiegids. (de gids is het beste te bekijken in Adobe PDF).

Vervolg in co-creatie
De inspiratiegids is de eerste stap om met het thema Democratie aan de slag te gaan. In 2021 willen we dit een vervolg geven door in co-creatie met bibliotheken en diverse partners van buiten de branche een reeks werkateliers op te zetten. Hierin brengen we theorie en praktijk samen en zetten inspirerende voorbeelden op het podium. Zo willen we bibliotheken ondersteunen om zelf aan de slag te gaan.

Wil je ook in 2021 op de hoogte blijven? Heb je goede ideeën, zie je verbindingen of heb je leuke voorbeelden gezien die ontbreken in de inspiratiegids? Mail naar Georges Elissen of Elisabeth Rullens. 

In de Nederland Leest periode was ook de Bibliotheek Salland twee weken dicht. Om toch de boekjes te kunnen verspreiden heeft de Bibliotheek Salland de Koninklijke Horeca Nederland, regio Salland, benaderd en gevraagd om een samenwerkingsactie. Dat heeft er toe geleid dat vanaf begin december de horeca in Salland bij afhaalmaaltijden een Nederland Leest boekje aanbiedt. We hebben daar als Bibliotheek nog een leuke actie bij gedaan: een smakelijk proefabonnement. Lees meer hieronder in het persbericht van de Bibliotheek Salland. Mooi initiatief!

Een uitdagende les rondom leesbevordering of digitale geletterdheid? Het is de Bibliotheek Gelderland Zuid gelukt! De BiebBoys maken iedere maand een nieuwe video inclusief een toffe challenge voor de klas. Leerkrachten kunnen met een compleet én gratis lespakket werken aan onder andere boekensmaak, praten over boeken, werkvormen voor leesbevordering, mediawijsheid en informatievaardigheden. BiebBoy Kees Meulendijks vertelt daar graag meer over. Daarnaast deelt leerkracht Richard Looten zijn enthousiasme over de BiebBoys.

Dinsdag 20 oktober organiseerde Rijnbrink een webinar voor het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheek Netwerk over de effectiviteit van ouder-kind programma’s. Prof. dr. Roel van Steensel vertelde in dit webinar over wetenschappelijk onderzoek naar ouder-kindprogramma’s gericht op de stimulering van taal en geletterdheid.

Welke rol spelen ouders in de ontwikkeling van geletterde vaardigheden en in de ontwikkeling van leesmotivatie? En hoe sluit je hierop aan met ouder-kindprogramma’s? Dat was de centrale vraag van dit webinar. Met ruim 150 aanmeldingen was er veel belangstelling.

Ben je benieuwd naar het webinar? Kijk deze hier terug.

Wat werkt goed bij ouder-kindprogramma’s?
Een gezinsgerichte aanpak is belangrijk om de cyclus van laaggeletterdheid te doorbreken. Maar wat werkt goed bij ouder-kindprogramma’s? En wat werkt helemaal niet? Resultaten uit wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van ouder-kindprogramma’s helpen bij het verbeteren van deze programma’s. Hierbij enkele belangrijke conclusies die in het webinar de revue passeerden.  

De effectiviteit van ouder-kindprogramma’s is onderzocht in een grote, internationale overzichtsstudie, waarbij gekeken is welke programma’s het beste lijken te werken voor laagopgeleide en migrantengezinnen. In deze studie (waarin hele gevarieerde programma’s zaten) zijn specifieke programmakenmerken geanalyseerd. Een belangrijke conclusie die uit het onderzoek getrokken werd, is dat focus in de programma’s belangrijk is voor de effectiviteit ervan.

Gerichte aanpak loont
Roel van Steensel licht tijdens het webinar toe: “Ouder-kindprogramma’s die gefocust zijn, die een gerichte aanpak volgen, laten over het algemeen de grootste (positieve) effecten zien. We zagen bijvoorbeeld dat programma’s die zich alléén op voorlezen richtten, grotere effecten hadden op de begripsvaardigheden dan programma’s die zich (ook) op andere activiteiten richtten. Ook zagen we dat programma’s die zich alleen op geletterde vaardigheden richtten, een groter effect op begripsvaardigheden (zoals woordenschat) hadden dan programma’s die zich (ook) op andere vaardigheden richtten. Denk dan bijvoorbeeld aan programma’s waar ook veel aandacht aan opvoedingsondersteuning wordt besteed.”

Activiteiten thuis of ook op locatie?
Verder blijkt dat programma’s waarbij alleen activiteiten thuis werden aangeboden, een groter effect hadden op vaardigheden dan programma’s waarin óók activiteiten in centra of op scholen plaatsvonden. Dat klinkt misschien gek, want een gecombineerde aanpak is eigenlijk meer aanbod. Maar uit onderzoek blijkt dat dat dus niet altijd effectief is.

Roel van Steensel tijdens het webinar: “We denken dat dat komt, omdat in die gecombineerde programma’s de oudercomponent te schools is. We zagen vaak dat er gestart wordt met een schoolprogramma en dat zo’n schoolprogramma vervolgens wordt vertaald naar een thuisprogramma. Dat maakt dat dat thuisprogramma ook vrij schools van aard is en daardoor misschien onvoldoende aansluit op de thuisomgeving en op de behoefte van gezinnen. Interessant was om te zien dat programma’s waar die aansluiting wél wordt gezocht, dus waarin de mogelijkheid was voor differentiatie in het programma-aanbod, de allergrootste effecten lieten zien.  Dit gebeurt echter maar in een handjevol programma’s.”

Leesmotivatie
Er is niet alleen wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit op de (lees/begrips)vaardigheden van kinderen, maar ook naar wat werkt voor de leesmotivatie van kinderen. Ook dit onderwerp besprak prof. dr. Roel van Steensel tijdens het webinar. Door ouders aan te moedigen meer aandacht te besteden aan lezen thuis, kan de leesmotivatie van kinderen positief worden beïnvloed.

Van wetenschap naar praktijk
Wetenschappelijk onderzoek biedt dus goede en ook praktische handvatten om een gezinsaanpak verder lokaal vorm te geven. Door kennis te verzamelen en te delen over wat wel en niet werkt, komen alle samenwerkende partners die hiermee bezig zijn verder. Als hiermee gezamenlijk taalarme gezinnen beter bereikt en ondersteund worden is dat een belangrijke stap in het doorbreken van de cyclus van laaggeletterdheid.

In deze bijlage vind je nog enkele vragen en antwoorden die door deelnemers tijdens het webinar zijn gesteld.

‘Hoe geef je vorm aan de VoorleesExpress wanneer je niet bij gezinnen thuis kunt voorlezen?, Hoe kun je videobellen?’ en ‘Hoe houd je de aandacht vast van de kinderen en hoe betrek je de ouders op afstand?’. Allerlei vragen zijn besproken in de ‘Train de Trainer Online VoorleesExpress’ voor de projectleiders bij de Overijsselse en Gelderse Bibliotheken. Het is nu juist nóg harder nodig om het leesplezier te stimuleren bij de kinderen en ouders bekend te maken met het voorleesritueel. Maar hoe doe je dat als je gezinnen niet thuis kunt bezoeken? De komende tijd gaan de projectleiders, samen met adviseurs van Rijnbrink Karien van Buuren, Linda Voortman en Suzanne Goorhuis, uitproberen wat wel en niet werkt.

Verschillende vormen voorleestrajecten
Veel Overijsselse en Gelderse projectleiders (66%) zetten voorlopig het voorlezen bij gezinnen thuis voort, met 1,5 meter afstand. De helft van de projectleiders wil dit najaar een hybride voorleestraject vormgeven (een combinatie van online voorlezen en fysieke bijeenkomsten). Maar liefst 44% wil voorleessessies mogelijk maken in de Bibliotheek en 22% wil volledig online gaan voorlezen.

Kansen en uitdagingen in het online voorlezen
Behalve de nodige uitdagingen, brengen de nieuwe voorleestrajecten ook mooie kansen met zich mee. Zo geven bibliotheken aan: meer creativiteit, meer flexibiliteit, een hoger bereik gezinnen, een betere samenwerking met kinderopvang en basisonderwijs, en de inzet van digitale middelen en materialen.

Enorme bevlogenheid
Dit najaar wordt ervaring opgedaan met online voorleessessies en een hybride voorleestraject. In online uitwisselingsuurtjes worden die ervaringen met elkaar gedeeld. Karien van Buuren, senior adviseur Rijnbrink vertelt: 'De VoorleesExpress kan niet doorgaan in de originele opzet met de huidige beperkingen. We moeten echt met elkaar verkennen hoe we het project toch kunnen uitvoeren, want is ontzettend belangrijk om deze (veelal taalzwakke) gezinnen aangehaakt te houden. Zodat ze niet nog verder op achterstand raken. Elke projectleider zoekt naar een vorm die goed past bij de lokale situatie. Daar is een enorme bevlogenheid. Ook zien we dat vrijwilligers op allerlei creatieve manieren toch in contact blijven met hun voorleesgezin en op afstand voorlezen aan de kinderen. Het is heel waardevol om die ervaringen met elkaar te delen, te scherpen wat wel en niet werkt, en nieuwe materialen en een nieuwe werkwijze te ontwikkelen. Inmiddels heb ik zelf ook kennisgemaakt met mijn voorleesgezin in de bibliotheek en ga ik de komende tijd ervaren hoe het is om online invulling te geven aan het voorleesritueel.'

Vragen of opmerkingen over de VoorleesExpress? Neem contact op met Karien van Buuren of Linda Voortman.

Wat is het meest bijzondere boek over Overijssel dat tussen 1 augustus 2018 en 1 april 2020 is verschenen? Overijssel kent veel getalenteerde schrijvers die boeken, verhalen en gedichten maken. Deze schrijvers laten ons op een andere manier naar alledaagse dingen kijken. Ze inspireren en/of vermaken ons. Daarom zijn – net als in voorgaande jaren – zeven juryleden, in opdracht van Rijnbrink, op zoek gegaan naar het Overijssels boek van het jaar.

Hoe maak je een goed programma over een thema als duurzaam­heid? Rijnbrink ontwikkelde samen met Gelderse en Overijsselse bibliotheken een inspiratiegids. Duurzaamheid is één van de actuele maatschappelijke thema’s waarin een snelle ontwikkeling plaatsvindt. Het staat hoog op de agenda van veel gemeentes en provincies en ook bibliotheken kunnen dit thema op de kaart zetten.

Volop inspiratie
In deze publicatie vind je ruim 30 inspirerende voorbeelden met duurzaamheid als invalshoek. De voorbeelden komen niet alleen vanuit bibliotheken, maar ook uit andere culturele en publieke instellingen. Van makkelijk zelf te realiseren tot toegang weten te krijgen tot de juiste partners in de omgeving. En alles daartussenin. Deze verzameling is dus een aanzet. Hopelijk vinden we de komende jaren nog veel meer voorbeelden van mooie programma’s in bibliotheken over duurzaamheid. Die we dan weer kunnen bundelen en met je kunnen delen.

Toegankelijk en begrijpelijk
Duurzaamheid is een breed begrip, waarbinnen veel verschillende onderwerpen passen. De Bibliotheek vormt een belangrijke schakel om het verhaal over duurzaamheid te vertellen en het thema zo toegankelijk en begrijpelijk te maken voor iedereen.

Blader hier door de inspiratiegids.

Meer weten of zijn er ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid die wij niet mogen missen? Mail naar Laurie de Zwart.

Oktober 2020 staat in het teken van het beleven en ervaring van onze maakcultuur en digitale cultuur. Naast de online activiteiten uit het @Home programma van Tetem worden er tijdens de MaakMeeMaand in heel Overijssel honderden technologische, creatieve en innovatieve activiteiten georganiseerd voor jong en oud. Meekijken, meedóen en beleven dat is waar het tijdens de MaakMeeMaand om draait!

Provincie Overijssel onderstreept het belang hiervan en ondersteunt de maakactiviteiten tijdens de MaakMeeMaand zodat kennis en verbreding van maakprocessen, nieuwe technieken en technologieën voor iedereen toegankelijk is. Ontwikkelinstelling Tetem speelt een belangrijke coördinerende en faciliterende rol hierbij.

Programmering MaakMeeMaand

Culturele instellingen, bibliotheken en cultuurhuizen programmeren alleen of samen met amateurverenigingen, welzijnsorganisaties, verenigingen en boekenwinkels een maakactiviteit voor publiek. Daar waar mogelijk wordt aangesloten bij kleinschalige activiteiten die al plaatsvinden, bijvoorbeeld in het kader van de Week van de Eenzaamheid, het Weekend van de Wetenschap of de Kinderboekenweek.

Communicatietoolkit

Om bibliotheken te ondersteunen bij de promotie van hun activiteit en van de MaakMeeMaand is er een communicatietoolkit ontwikkeld.

Kijk op tetem.nl/maakmeemaand voor het volledige programma.

Dit programma is mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van de Provincie Overijssel en de ondersteuning van Tetem.