In Dedemsvaart komt een groep van zo’n acht vrijwilligers bij oudere mensen thuis om voor te lezen. Corona gooit nu even roet in het eten, maar niet voor lang als het aan Janny van den Broek van Bibliotheek Hardenberg ligt. ‘Dit project haalt ouderen echt uit hun isolement en dat is nu des te hard nodig.’
‘Samen VoorLezen’ is de naam van het project van Bibliotheek Hardenberg, een bibliotheek met meerdere vestigingen, waaronder Dedemsvaart. Samen VoorLezen zet voorlezen in als middel om ouderen uit hun sociaal isolement te halen. Een groep vrijwilligers komt bij deze mensen thuis om een uur samen te lezen. Janny van den Broek van Bibliotheek Hardenberg, locatie Dedemsvaart, is uitvoerende van het project en samen met twee collega’s betrokken geweest bij de implementatie ervan. ‘Het idee ontstond een paar jaar geleden’, vertelt Janny. ‘We hadden al de Voorleesexpress, een project waarbij vrijwilligers bij kinderen in de leeftijd van 2 tot 8 jaar thuis komen om voor te lezen. Met als doel de taalontwikkeling te stimuleren en de leescultuur thuis te verbeteren. Hoe mooi zou het zijn als we dit ook voor ouderen konden aanbieden? Voortbordurend op dit format en met wat inspiratie van een soortgelijk project van Stadkamer hebben we toen Samen VoorLezen ontwikkeld. In oktober 2019 is het project van start gegaan.’
Vrijwilligers genoeg
Voordat gestart kon worden, waren natuurlijk vrijwilligers nodig. Via oproepjes in onder andere de lokale krant, de website van de bibliotheek en Kerkbladen werden die al snel gevonden. Janny: ‘Er reageerden vooral 55plussers met een zorg- of onderwijsachtergrond. We zijn gestart met een groep van zes mensen. Zowel mannen als vrouwen. Voor hen hebben we een bijeenkomst georganiseerd waarin we uitleg gaven over het project, voorleestips gaven en de voorleesmaterialen lieten zien.’ Die materialen bevinden zich in een kast in de Bibliotheek in Dedemsvaart. In deze collectie zitten veel fotoboeken, boeken over -voor ouderen- herkenbare onderwerpen, zoals de boerderij, het Koningshuis en natuurgebieden, maar ook echte leesboeken. Wat zich in deze kast bevindt, wordt alleen uitgeleend aan de vrijwilligers van het project. En uiteraard mogen zij de materialen zo lang houden als zij willen. Het team vrijwilligers was klaar om met stapels boeken op pad te gaan. Nu nog mensen om aan voor te lezen...
Nu de ouderen nog!
Het vinden van ouderen voor dit project bleek nog niet zo makkelijk. Janny: ‘We hebben flyers rondgedeeld, zorgcentra benaderd en een oproep in de krant geplaatst. Met als resultaat dat we werden benaderd door zorgcentra. Daar lazen we uiteindelijk voor bij mensen in hun kamer of in de gezamenlijke huiskamer. En ook kwamen we uiteindelijk wel bij mensen thuis, meestal omdat een familielid ons benaderde: is dit niet wat voor mijn vader? De doelgroep zelf neemt niet snel zelf contact op, is onze ervaring. Er rust toch een taboe op om toe te geven dat je eenzaam bent. En in deze omgeving heerst ook een beetje de mentaliteit ‘geen vreemden in mijn huis’. We moeten het qua aanwas dus echt van toeleiders hebben.’
Van lezen komen verhalen
Hoe gaat dat voorlezen nu in zijn werk? Ga je bij iemand op de bank zitten met een zelf uitgekozen boek en lees je een uur voor? Janny lacht en legt uit hoe het in de praktijk gaat. ‘Als we een aanmelding hebben, zoek ik eerst naar de juiste match tussen voorlezer en degene die wordt voorgelezen. Soms hebben mensen zelf al bepaalde voorkeuren, bijvoorbeeld een man of een vrouw, of iemand die in dialect kan voorlezen. Is de match gevonden? Dan ga ik de eerste keer mee op huisbezoek. Even kijken hoe het gaat. Meestal gaat het meteen goed, en laat ik ze na een half uurtje alleen. De volgende keren komt de vrijwilliger dan op afspraak eens in de week langs bij de oudere. Samen kiezen ze uit wat ze gaan lezen. Dat kan een krantenknipsel zijn, een verhaal of een gedicht. Maar dus ook plaatjesboeken met wat stukjes tekst. Het gaat niet alleen om het lezen. Het lezen is de kapstok, maar belangrijker is de interactie, het contact. Als je samen een boek over het Koningshuis bekijkt, komen de verhalen al snel los. Dat is het leuke eraan.’
Betekenisvol werk
Een van de voorleesvrijwilligers is Nannie Haspels. Zij leest elke week voor aan ouderen in een woonzorgcentrum. ‘Ik begon met voorlezen aan een mevrouw van 99 jaar. Dat deden we op haar kamer. Maar inmiddels lees ik haar voor in de gezamenlijke woonkamer, waar ook anderen kunnen aansluiten. Het zijn oude mensen, vaak met geheugenproblemen. Soms vallen er wat in slaap tijdens het lezen, maar dat vind ik niet erg. Ik las al veel voor aan kinderen, maar voorlezen aan ouderen is eigenlijk hetzelfde. Je moet wel rekening houden met de doelgroep. Ik kies vaak boeken die over vroeger gaan. Laatst las ik het levensverhaal van Herman van Veen voor. Daarin kwamen ook kinderliedjes van vroeger voor. Ze zongen ze zo mee! Heel leuk was dat. Ik ben dit vrijwilligerswerk gaan doen omdat ik van voorlezen houd, maar ook omdat ik iets voor deze mensen wil betekenen. Veel oude mensen zitten zo opgesloten, juist nu met corona.’
Lichtpuntje van de week
Hoewel het doel van Samen VoorLezen is om oudere mensen uit hun sociaal isolement te halen, lezen de vrijwilligers volgens Janny voor aan elke oudere die graag voorgelezen wil worden. Het is niet zo dat ze vooraf screenen of iemand wel echt eenzaam is. Maar eigenlijk gaat het als vanzelf dat de aanmeldingen grotendeels uit ouderen in een sociaal isolement bestaat. En het resultaat is om blij van te worden. Janny: ‘Een van de vrijwilligers las wekelijks voor aan een mevrouw van 97 jaar. Deze mevrouw vond het zo ontzettend leuk en vertelde dat het voor haar het lichtpuntje van de week was. Gewoon omdat er even wat gebeurt in een week waarin verder alles hetzelfde is.’ Een bewijs van het succes is ook het feit dat nog niemand is afgehaakt.
Snel weer werven
Juist om die reden, vindt Janny het zo belangrijk dat dit project snel weer kan worden opgepakt. ‘Corona maakt dat we minder voorlezen, want we werken met een kwetsbare doelgroep en het moet wel veilig zijn natuurlijk’. Ook het werven van nieuwe deelnemers is nu tijdelijk gestopt. ‘We moeten daarvoor echt bij de mensen achter de voordeur komen’, legt Janny uit. ‘Dat gaat nu niet, maar ik hoop dat we snel weer een campagne kunnen starten. De vrijwilligers staan klaar. Dus we hopen in de zomer weer een aantal aanmeldingen erbij te krijgen. Daarbij vragen we hulp van toeleiders, zoals welzijns- en ouderenorganisaties, want zij hebben als geen ander inzichtelijk welke ouderen in een isolement zitten.’
