Eén op de negen patiënten die in het Deventer Ziekenhuis komt, heeft moeite met lezen en schrijven. Dat betekent dat iedere zorgprofessional van het ziekenhuis elke dag wel iemand in de spreekkamer ziet die informatie onvoldoende tot zich kan nemen. Dat heeft grote impact op de zorg én op de uitkomst van behandelingen. Door zorgmedewerkers bewust te maken van het bestaan van laaggeletterdheid en hen te leren om laaggeletterde patiënten te herkennen en op begrijpelijke wijze met hen te communiceren, wil het ziekenhuis deze ongelijkheid in de zorg aanpakken. En ook de realisatie van een Taal- en Digipunt waar mensen extra hulp en begeleiding kunnen vragen, draagt hier in de toekomst aan bij. En dat is belangrijk, want: “Iedereen heeft recht op gelijkwaardige zorg.”
Gezondheidsvaardigheden verhogen
Patiënten die niet op afspraken verschijnen, medicijnen verkeerd gebruiken of zich niet nuchter melden voordat ze onder narcose moeten: het Deventer Ziekenhuis heeft hier dagelijks mee te maken. En dat is natuurlijk vooral vervelend voor de patiënten zelf. “We willen deze mensen graag helpen om hun gezondheidsvaardigheden te vergroten. Vanuit die ambitie is een paar jaar geleden de werkgroep Laaggeletterdheid ontstaan, die organisatiebreed is opgezet. Er hebben medewerkers van verschillende afdelingen zitting in, van patiëntenparticipatie (waar de groep officieel onder valt) tot de kliniek en afdeling communicatie”, vertelt kwaliteitsfunctionaris Mariëlle Ellens.
Ziekenhuis en Bibliotheek samen aan de slag
“Bibliotheek Deventer hoorde van onze ambitie en gaf aan graag samen met onze werkgroep te willen optrekken”, gaat Ellens verder. “Het gaat namelijk om een doelgroep die zij wíllen bereiken, maar moeilijk kúnnen bereiken omdat deze mensen simpelweg niet in de bieb komen. Bovendien is er veel schaamte onder laaggeletterden. De Bibliotheek biedt bijvoorbeeld al financiële spreekuren aan, maar de drempel om hier naar toe te gaan is hoog. Via ons ziekenhuis kan de Bibliotheek gemakkelijker met laaggeletterden in gesprek komen. Daarom hebben we samen een plan geschreven, waarna de Taal werkt!-subsidie van het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken en de Provincie op ons pad kwam. Daaruit zijn onze twee doelen ontstaan: de scholing van zorgmedewerkers en de realisatie van een Taal- en Digipunt in ons ziekenhuis.”
Van fysieke naar digitale scholing
Door corona is er helaas wel vertraging ontstaan. Ellens: “In maart 2020 was de fysieke scholing voor onze medewerkers vrijwel rond, maar toen kregen we natuurlijk te maken met COVID19. Ook het scholingsmoment in het najaar van 2020 hebben we daardoor helaas moeten missen. Momenteel zijn we druk bezig om de fysieke scholing om te zetten naar digitale scholing. We willen het voor zorgverleners zo interessant mogelijk maken om deel te nemen - ook digitaal. Rollenspellen bijvoorbeeld maken de training levend, maar zijn digitaal natuurlijk lastig. Een innovatiestudent neemt tot de zomer de tijd om te onderzoeken hoe we de digitale training toch zo interactief mogelijk kunnen maken.”
Telefonisch Taal- en Digipunt met een aandachtsfunctionaris
Voor de praktische inrichting van het Taal- en Digipunt ligt er een voorstel bij de Raad van Bestuur, en de werkgroep wacht op groen licht. “We hebben een telefoonpunt voorgesteld met een aandachtsfunctionaris, omdat dit een goede manier is om laaggeletterde patiënten te bereiken”, vertelt operationeel manager Irma Nieuwenhuis, net als Ellens betrokken bij de werkgroep Laaggeletterdheid. “We hebben gekeken naar verschillende persona’s. Geen laaggeletterde is namelijk hetzelfde, waardoor iedere patiënt om een andere benadering vraagt. Zo is er de afwachtende opvolger. Deze laaggeletterde patiënt is bescheiden, vriendelijk en sociaal en zoekt een professional die gerust kan stellen en kan helpen. Ook is er de onschuldige kwajongen: iemand die wat kortzichtiger, koppiger en onwetender is. Deze patiënt is het meest geholpen bij een vertrouwenspersoon. Onze conclusie is dat alle vastgestelde persona’s baat hebben bij de hulp van een aandachtsfunctionaris. Dat is op de individu gericht en daarmee kunnen we op een praktische manier en vooral zichtbare manier onze laaggeletterde patiënten ondersteunen en het ziekenhuis voor hen veiliger en vriendelijker maken. Ook kan de zorgprofessional de aandachtsfunctionaris bellen voor ondersteuning en advies op het gebied van laaggeletterdheid.”
Extra begeleiding via ziekenhuis en Bibliotheek
Hoogstwaarschijnlijk gaan de medewerkers van het Bureau Opname het Taal- en Digipunt bemannen, omdat zij al veel patiëntencontact hebben. Deze medewerkers worden door Stichting Lezen en Schrijven opgeleid tot aandachtsfunctionaris, zodat zij vanuit hun nieuwe rol patiënten goed kunnen helpen. Nieuwenhuis: “Wanneer een zorgprofessional merkt dat een patiënt extra begeleiding nodig heeft, kan de zorgprofessional de patiënt doorverwijzen naar het Taal- en Digipunt. Ook kunnen huisartsen of andere verwijzers hun patiënten wijzen op het Taal- en Digipunt. De aandachtsfunctionaris geeft de laaggeletterde patiënt adviezen en tips, zoals: neem altijd iemand mee, vraag de arts of hij aan het eind kort wil samenvatten wat er gezegd is en probeer het in eigen woorden terug te vertellen. Ook helpt de aandachtsfunctionaris bijvoorbeeld bij het lezen van folders en het invullen van formulieren. En is een zorgtraject afgelopen, dan kan de patiënt - als hij of zij dat wil - worden doorverwezen naar de Bibliotheek om daar aan zijn of haar basisvaardigheden te werken.”
Doelen voor eind 2021 halen
Het doel van de werkgroep Laaggeletterdheid is om voor einde van het jaar hun twee doelen te bereiken. Tijdens de Week van Lezen en Schrijven in september wil de werkgroep - in nauwe afstemming met de Bibliotheek - intern zoveel mogelijk ruchtbaarheid geven aan het onderwerp. “Er komt bijvoorbeeld een escape caravan waarin zorgmedewerkers kunnen ervaren hoe een laaggeletterde zich voelt. Ook promoten we die week de scholing en het Taal- en Digipunt. Zo willen we ervoor zorgen dat voor het einde van het jaar alle medewerkers die dat willen geschoold zijn én dat het Taal- en Digipunt gerealiseerd is”, zegt Ellens. “Gelukkig is de einddatum van de Taal werkt!-subsidie ook verschoven naar december 2021. Dat is voor ons een extra impuls om door te zetten, zodat we begin 2022 alles klaar hebben om onze laaggeletterde patiënten beter te kunnen ondersteunen.”
